བོད་ཀྱི་ས་ཁམས་ཆགས་ཚུལ།

        སྤྱིར་བོད་ཀྱི་ས་ཆ་ནི་འཇིག་རྟེན་འདིར་ཆགས་སྔ་ཞིང་དེང་དུས་ཀྱི་གོ་ལ་ཧྲིལ་པོ་འདི་ཉིད་གྲུབ་བྱེད་ཀྱི་རྒྱུའི་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན་པ་དང༌། ཡུལ་འདི་སྐམ་སར་གྱུར་པ་ནས་དབུ་བརྩམས་ཏེ་སྟོད་མངའ་རིས་ནས། སྨད་མདོ་ཁམས་བར་གྱི་སྤྱི་མིང་ལ་བོད་ཡུལ་ཞེས་པའི་ས་ཆ་འདི་བྱུང༌། ཡུལ་འདི་ཐོག་མར་རྒྱ་མཚོ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་ལ་ལོ་གྲངས་དུང་ཕྱུར་མང་པོའི་རིང་ས་ཐམས་ཅད་འཕུར་ཞིང་བརྡབ་པ་ལ་བརྟེན་ནས་རིམ་བཞིན་གྱེན་དུ་འཕར་ཏེ། དེང་དུས་འཛམ་གླིང་ཡང་རྩེའི་སྐམ་ས་ཆེན་པོ་འདི་ཉིད་བྱུང་བ་ནི་ཚན་རིག་མཁན་པོ་རྣམས་ཀྱིས་དགོངས་པ་གཅིག་མཐུན་དུ་ངོས་འཛིན་གནང་གི་ཡོད་པ་མ་ཟད། གནའ་བོའི་ཡིག་ཚང་རྙིང་པ་རྣམས་སུ་དེ་ལྟར་འཁོད་ཡོད་དེ། 《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན།》ལས། 

མཚོ་དེ་འཁོལ་བ་ཞི་ཞིང་རབ་ཏུ་བསིལ།། 

ཀོང་གི་ཆུ་བརླག་ཅེས་བྱའི་ཟོམས་ཕྱེ་བས།། 

རུ་བཞི་ཆུ་ཡིས་གང་བ་དེ་རུ་ཐིམ།། 

བོད་ཁམས་ཡུལ་གྱི་རྣམ་པ་གསལ་པོར་དོད།། ཅེས་སོགས་བོད་ཡུལ་འདི་ཐོག་མར་རྒྱ་མཚོ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་པ་ལ་རྗེས་སུ་རིམ་བཞིན་མཚོ་བྲི་ནས་སྐམ་ས་བྱུང་ཚུལ་གསུངས་ཡོད། གནའ་སྔ་མོའི་དུས་སུ་བོད་ཡུལ་བྱང་ཕྱོགས་ཀྱི་འབྲོག་པའི་ས་ཆ་འདི་དག་ཚ་བ་ཆེ་བའི་རོང་ཁོག་ཅིག་ཡིན་པའི་རྟགས་ཡ་མཚན་ཅན་ཞིག་ནི། དེང་སང་ས་ཁད་མཐོ་ལ་གནམ་གཤིས་གྲང་ཤོས་ཀྱི་བྱང་ཕྱོགས་ནག་ཆུའི་ས་ཁུལ་འགའ་ཞིག་ཏུ་གནའ་སྔ་མོར་སྤོས་དཀར་གྱི་ཤིང་སྡོང་རྣམས་འགྱེལ་ནས་ས་འོག་ཏུ་སོང་བར་འགྱུར་རྡོར་ཆགས་པ། དེང་སང་ཡང་ས་སློག་པའི་ཚེ་སྐབས་འགར་སའི་འོག་ནས་ཐོན་ཡོང་བ་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་པ་འདི་རེད། དེ་ལྟར་ན་བོད་ཡུལ་འདི་སྐམ་སར་གྱུར་ཏེ། ཧི་མ་ལ་ཡའི་རི་བརྒྱུད་འདི་ཉིད་མ་སྐྱེས་པའི་སྐབས་སུ་ཡུལ་འདི་ཚ་བ་ཆེ་བའི་རོང་ཁུལ་ཞིག་ཡིན་པ་ནི་སྨོས་མ་དགོས་པ་ཞིག་རེད། ལོ་ཟླ་ཞག་དུས་ཀྱིས་དེད་པའི་དབང་གིས། རླན་བཤེར་ནས་སྐམ་སར་འགྱུར་བ་དང༌། རོང་ཁུལ་ནས་བྱང་ཐང་དུ་འགྱུར་བ་སོགས་སྣོད་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་གྱི་འཕོ་འགྱུར་དང༌། བྱིས་པ་ནས་དར་མ། དར་མ་ནས་རྒན་པོ་སོགས་བཅུད་ཀྱི་སེམས་ཅན་གྱི་འཕོ་འགྱུར་བཅས་ལ་བསམས་ན། སྣོད་བཅུད་ཀྱི་དངོས་པོ་ཐམས་ཅད་འགྱུར་ལྡོག་མྱུར་བུལ་གྱིས་ཁྱད་ཙམ་ལས་ཐམས་ཅད་རྟག་པ་དང་བརྟན་པའི་རང་བཞིན་དང་བྲལ་བ་ཞིག་ཡིན་པ་མངོན་སུམ་གྱིས་མཐོང་ཐུབ། དེས་ན་སྔ་རབས་བོད་ཀྱི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་དངོས་པོ་ཐམས་ཅད་སྐད་ཅིག་མ་དང་མི་རྟག་པའི་རང་བཞིན་ཡིན་པའི་གསུང་དེ་དག་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་ཐུགས་བཞེད་ཡིན་པ་བློ་གྲོས་དང་ལྡན་པ་སུ་ཞིག་གིས་བསྙོན། ལོ་རྒྱུས་ཡུན་རིང་དང་ལྡན་པའི་འཇིག་རྟེན་ཡང་རྩེའི་ཐོག་གི་གངས་རིའི་ལྗོངས་ཀྱི་ཡུལ་གྲུ་ཆེན་པོ་འདིར་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ཤར་ཕྱོགས་སུ་རྒྱ་ནག་དང༌། ལྷོར་རྒྱ་གར། ནུབ་ཏུ་པ་ཀི་སི་ཐན། བྱང་ཕྱོགས་ལི་ཡུལ་རྣམས་ཀྱི་ས་མཚམས་དང་འབྲེལ་ཞིང༌། ས་ཁད་ཀྱང་ཤར་ལྷོ་གཉིས་ཀྱི་ཕྱོགས་སུ་དམའ་བ། ནུབ་བྱང་གཉིས་སུ་མཐོ་བ། དཔེར་ན་མངའ་རིས་དང༌། ནག་ཆུ། རྨ་སྟོད། ཆུ་དམར་ལེབ་བཅས་ལ་རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ལས་མཐོ་ཚད་སྤྱི་ཁྲེ་བཞི་སྟོང་ལྔ་བརྒྱ་ལ་སླེབས་ཀྱི་ཡོད་པ་དང༌། རྫ་ཡུལ་སོགས་རོང་ཁུལ་དམའ་ཤོས་རྣམས་སུ་རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ལས་མཐོ་ཚད་སྤྱི་ཁྲེ་ཆིག་སྟོང་བཞི་བརྒྱ་ཙམ་ལས་མེད། ཆ་སྙོམས་ཀྱི་མཐོ་ཚད་དེ་ཉིས་སྟོང་བརྒྱད་བརྒྱའི་གོང་དུ་སླེབས་ཀྱིན་ཡོད་ལ། ས་ཁད་མཐོ་ལ་གྲང་ངར་ཆེ་བ། མཁའ་དབུགས་སྲབ་པའི་ས་ཁུལ་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་ཀྱང༌། དོན་དུ་ས་ཁམས་དྭངས་ལ་མཁའ་དབུགས་གཙང་བའི་ས་ཁུལ་ཞིག་ཡིན་སྟབས། ཡམས་ནད་དང༌། རིམས་ནད་སོགས་མི་ཡི་ཚེ་སྲོག་ལ་གནོད་པའི་ནད་རིགས་དེ་དག་ས་ཆ་གཞན་ལས་ཉུང་བར་མ་ཟད། གཏེར་ཁ་དང༌། ནགས་ཚལ། སྨན་རིགས། རི་དྭགས། གཅན་གཟན། བྱ་རིགས་སོགས་དངོས་མང་སྣ་འཛོམས་ཀྱི་ས་ཁུལ་ཞིག་ཡིན་པ་མངོན་སུམ་ཚད་མའི་སྣང་ཡུལ་འདི་རེད། རི་ཐམས་ཅད་མཐོ་ལ་གཟར་བ་སྟེ་དཔེར་ན། རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ལས་མཐོ་ཚད་སྤྱི་ཁྲེ་བརྒྱད་སྟོང་བརྒྱད་བརྒྱ་བཞི་བཅུ་ཞེ་དགུ་ལ་སླེབས་པའི་འཇིག་རྟེན་འདིར་ཚད་མཐོ་ཤོས་ཀྱི་རི་བོ་སྟེ་ཇོ་མོ་གླང་མའི་རི་བོ་དེ་ཡུལ་འདིའི་གཙུག་རྒྱན་ལྟར་གནསཤིང༌། གཞན་ཡང་དེ་དང་ཆ་འདྲ་བའི་གངས་དཀར་ཏི་སེ། གཉན་ཆེན་ཐང་ལྷ། ཁྲོ་ཟིལ་ཁྲོམ། རྨ་ཆེན་སྤོམ་ར། རི་བོ་གངས་དཀར། རོང་བཙན་ཁ་བ་དཀར་པོ་ལ་སོགས་པའི་རི་ཆེན་པོ་དུ་མ་དང་ལྡན་ལ། ཆུ་ཐམས་ཅད་དྭངས་ཤིང་བསིལ་བ་སྟེ། མ་ཕམ་གཡུ་མཚོ་དང༌། གནམ་མཚོ་ཕྱུག་མོ། ཡར་འབྲོག་གཡུ་མཚོ། ཁྲི་ཤོར་རྒྱལ་མོ་ལ་སོགས་པ་ལྡེམ་ལྡེམ་དུ་འཁྱིལ་བའི་མཚོ་དང༌། ཡར་ཀླུང་གཙང་པོ། རྒྱལ་མོ་དངུལ་ཆུ། རྨ་རྫ་འབྲི་གསུམ་ལ་སོགས་པ་ལྷུང་ལྷུང་དྲག་ཏུ་བཞུར་བའི་ཆུ་བོ་ཐམས་ཅད་ཉ་སྲམ་ལ་སོགས་པའི་ཆུ་གནས་ཀྱི་སྲོག་ཆགས་རིགས་མི་འདྲ་བ་དུ་མ་གནས་པའི་དྭངས་བསིལ་ཡན་ལག་བརྒྱད་ལྡན་གྱི་ཆུ་བོ་ཤ་སྟག་ཏུ་སྣང༌། །

        གཙང་པོའི་ནུབ་ཕྱོགས་དང་བྱང་ཕྱོགས་ཕལ་ཆེར་བ་ནི་རྒྱ་ཆེ་མཐའ་ཡས་པའི་རྩྭ་ཐང་ཡིན་ལ། རྫ་རི་དང་གངས་རི་མང་པོ་ཡོད་པ་དེ་དག་ཏུ་རྩྭ་ཆུ་མོད་ལ་སྨན་རིགས་མང་བ་སྟེ། གཟའ་དུག་ནག་པོ་དང༌། ཧོང་ལེན། བོང་དཀར། སྲོ་ལོ། གཡའ་ཀྱི་མ། གང་ག་ཆུང༌། བྱ་རྒོད་སུག་པ། དཔའ་བོ་དཀར་སེར། སྤང་རྒྱན་མེ་ཏོག ཨུཏྤལ། ལུག་མིག ཚེར་སྔོན། སྟག་ཤ། ཨུག་ཆོས། ལུག་རུ། ཀྱི་ལྕེ། ཤང་དྲིལ། མེ་ཏོག་སེར་ཅན་ལ་སོགས་པ་རྩི་སྨན་དང༌། སྔོ་སྨན་མཐའ་ཡས་པ་ཞིག་སྐྱེ་བ་དང༌། སུ་རུ་དང༌། སྤེན་ནེ་ལ་སོགས་པའི་ཤིང་ཕྲན་ཡང་སྐྱེ། སྤྱང་ཀི་དང༌། འཕར་བ། བྱང་དྲེད་སོགས་གཅན་གཟན་གྱི་རིགས་དང༌། རྐྱང༌། འབྲོང༌། ཤ་བ། གཙོད། དགོ་བ་ལ་སོགས་པའི་རི་དྭགས་ཀྱི་རིགས་མི་འདྲ་བ་མང་པོ་གང་དགར་རྒྱུ་ཞིང་ཡོད་པ་རེད།།

        ཐོན་སྐྱེད་ཀྱི་གཙོ་བོ་ཕྱུགས་ལས་ཡིན་ཞིང༌། སྒོ་ཕྱུགས་ནི་རྟ་དང༌། ཟོག་དང༌། ལུག་རྣམས་གཙོ་བོ་ཡིན་ལ། ཟོག་ལའང་འབྲི་དང༌། གཡག མཛོ། མཛོ་མོ་ཞེས་པའི་དབྱེ་བ་ཡོད། དགྲ་རྐུན་གཅན་གཟན་སོགས་འགོག་བྱེད་ཀྱི་ཁྱི་གསོ་བའི་སྲོལ་ཡོད་ལ་ཁྱི་ཆེན་པོ་ཡིན་ན་རིན་ཐང་ཆེན་པོར་བརྩི། དབྱར་གྱི་དུས་སུ་མེ་ཏོག་སྣ་ཚོགས་བཀྲ་བའི་སྤང་ལྗོངས་ལྷ་ཡུལ་ལྟར་མཛེས་པས་འགྲོ་བ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཡིད་དབང་འཕྲོག་པ། སྟོན་གྱི་དུས་སུ་རྩི་ཤིང་རྣམས་བསྐམས་ཏེ་རི་ཀླུང་གསེར་མདོག་ཏུ་ཆགས་པ། དགུན་གྱི་དུས་སུ་གྲང་ལྷགས་ཆེ་བས་ཆུ་བོ་ཐམས་ཅད་དར་གྱི་སྦུབས་སུ་འཐུམས་པ། རི་ཀླུང་ཐམས་ཅད་ཁ་བའི་རྡུལ་གྱིས་ཁེངས་ཏེ་དཀར་སང་སང་དུ་འགྱུར་བ། དཔྱིད་ཀྱི་དུས་སུ་རྩྭ་ལོ་རྙིང་པ་ཟད་ཅིང་གསར་པ་མ་སྐྱེས་པ་རི་ཐང་ཐམས་ཅད་ནག་པོར་ཆགས་པ་བཅས་དུས་བཞིའི་རྣམ་འགྱུར་ཧ་ཅང་གསལ་བ་སྟེ། དགེ་སྐྱིད་དང༌། སྒེར་རྩེ། ནག་ཆུ། ཆུ་དམར་ལེབ། མཚོ་སྔོན་པོའི་ཉིན་སྲིབ། རྨ་སྟོད། མགོ་ལོག གསེར་ཐར་སོགས་ཀྱི་ས་ཆ་རྣམས་རེད། ཡུལ་འདི་དག་གསོ་རིག་གཞུང་དུ་ངད་ཅན་གྲང་བ་རླུང་གི་ཡུལ་ཞེས་པ་དེ་ཤས་ཆེ་བ་ཙམ་ཡིན།།

        ལྷོ་བྱང་གཉིས་ཀྱི་དཀྱིལ་དྲང་པོར་ཤར་མཐའ་ནས་ནུབ་མཐའི་བར་གྱི་ཡུལ་གྲུ་དེ་དག་ཕལ་ཆེར་རོང་མ་འབྲོག་གི་ས་ཁུལ་ཏེ། ཞིང་ལས་ཀྱི་ཐོན་སྐྱེད་ཅུང་ཟད་དར་ལ། ཕྱུགས་ལས་ཀྱང་ཅུང་ཟད་དར་བ། རོང་འབྲོག་གཉིས་ཀའི་ས་ཆ་ཡོད་པ་སྟེ། རུ་ཐོག རྩ་མདའ། ཆབ་མདོ། སྡེ་དགེ། མི་ཉག རྒྱལ་རོང༌། བསང་ཁོག ཆབ་ཆ་སོགས་ཀྱི་ས་ཁུལ་རྣམས་ཡིན་ལ། ཡུལ་འདི་དག་གསོ་རིག་གཞུང་དུ་བསྟན་པའི་སྐམ་ས་ཚ་གདུང་ཆེ་བ་མཁྲིས་པའི་ཡུལ་ཞེས་པ་དེ་ཤས་ཆེ་བ་ཙམ་ཡིན།།

        དེང་དུས་ས་གཤིས་རིག་པའི་སྒོ་ནས་བཤད་ན། བོད་ཀྱི་ཡུལ་དབུས་ལྷ་ས་ནི་ཤར་ཐིག་91དང་བྱང་ཐིག་30ཡི་འཕྲད་མཚམས་སུ་གནས་ཡོད་ཅིང༌། ཤར་ནུབ་གཉིས་ཀྱི་མཐའ་དེ་ཤར་ཐིག་78དང་105ཡི་བར་དུ་གནས་པ་དང༌། ལྷོ་བྱང་གཉིས་ཀྱི་མཐའ་དེ་བྱང་ཐིག་26ནས་39བར་གནས་ཡོད།།

        བོད་ལ་ཡུལ་གྲུ་ཆེན་པོ་གསུམ་ཡོད་པ་ནི། སྟོད་མངའ་རིས་བསྐོར་གསུམ། གངས་དང་གཡའི་ར་བ་རྫིང་དང་འདྲ་བ་ལ། ཡུལ་གྲུ་ཆེན་པོ་གཅིག སྨད་ལྷ་རེ་ཕྱུགས་དྲུག ནགས་དང་ནའི་ལྗོངས། ཞིང་དང་འདྲ་བ་ལ་ཡུལ་གྲུ་ཆེན་པོ་གཅིག བར་དུ་དབུས་གཙང་རུ་བཞི། བྲག་དང་ཆུ་འཐབ་ས། ཡུར་བ་འདྲ་ལ་ཡུལ་གྲུ་ཆེན་པོ་གཅིག་སྟེ། དེ་གསུམ་མོ། ། ཞེས་པ་སོགས་པ་རྣམས་དང༌། གཞན་ཡང་《ཆོས་འབྱུང་མེ་ཏོག་སྙིང་པོ་སྦྲང་རྩི་བཅུད་》ལས། བོད་ཁམས་གསུམ་གླིང་དགུ་བྱ་བ་ན། རིན་པོ་ཆེ་འོད་ཀྱི་གླིང་དཀར་པོ། སྟོད་ཁམས་གསུམ་གངས་དང་གཡའི་ར་བ་རྫིང་འདྲ་བ་ན། ཤ་བ་དང་དགོ་བ་ལ་སོགས་པ་རི་དྭགས་ཀྱི་ཡུལ་འཛིན། རུ་བཞི་སོག་ཁའི་གླིང་སྐད་པ། བར་ཁམས་གསུམ་བྲག་དང་སྤང་གི་གཤོང་ཡུ་བ་འདྲ་བ་ན། སྤྲེའུ་དང་བྲག་སྲིན་ལ་སོགས་པ་གནས། རྨ་བྱ་འོད་ཀྱི་གླིང་སྐད་པ། སྨད་ཁམས་གསུམ་ནགས་ཀྱི་ལྗོངས་ཞིང་དང་འདྲ་བ་ན། གླང་པོ་ཆེ་དང་འདབ་ཆགས་ལ་སོགས་པ་ལས། འགྲོ་བ་མི་བྱ་བ་གཅིག་ཀྱང་མེད། ཅེས་སོགས་དང༌། 《དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས་》 ལས། ཆུ་བྲི་བའི་རྗེས་སྟོད་གཡའ་རི་དང་གངས་རི། བར་བྲག་དང་སྤང་ལྗོངས། སྨད་རྩི་ཤིང་ནགས་ཚལ་ཞེས་པ་ལ་སོགས་པ་རྒྱལ་རབས་དང་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་མང་པོ་གཅིག་མཐུན་དུ་གསུངས་ཡོད་པ་མ་ཟད། དུས་རབས་དགུ་པའི་ནང་དུ་ཨ་རབ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མཁས་པ་སྐུ་ཞབས་མཱ་སུ་ཏིས་ལགས་ཀྱིས་བརྩམས་པའི་གསེར་མདོག་གི་རྩྭ་ཐང་ཞེས་པ་ལས། ཡུལ་དེར་རྩི་ཤིང་དང་མེ་ཏོག་གི་རིགས་མི་འདྲ་བ་སྣ་ཚོགས་ཀྱིས་གང་བ། མི་ཐམས་ཅད་སྤྲོ་ཉམས་དང་ལྡན་ཞིང་གླུ་གར་ལ་དགའ་བ་ཤ་སྟག་ཏུ་སྣང༌། ཞེས་འཁོད་པ་ལ་བརྟགས་ན་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་མཁས་པ་རྣམས་ལྟ་ཚུལ་དང་བཞེད་ཚུལ་ཕལ་ཆེར་གཅིག་མཐུན་དུ་བྱུང་འདུག།