རྒྱབ་ཤ་དཀར་པོའི་དེབ་ཀྱི་ནང་དོན་ཆ་ཚང་འདིར་ཡོད།(༨)

བདུན། ཆེད་དམིགས་ཚོགས་སྤྱིའི་ཁེ་དབང་ལ་འདྲ་མཉམ་ངང་འགན་སྲུང་ཐུབ་པ།

དུས་རབས་གསར་པའི་ཀྲུང་གོའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་འགན་སྲུང་ཐད་མི་ཚང་མར་འདྲ་མཉམ་ངང་ཕན་པ་ཐོབ་ཡོད། ཀྲུང་གོ་སྲིད་གཞུང་གིས་བོད་ཀྱི་བུད་མེད་དང་། བྱིས་པ། རྒན་རྒོན། དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་སོགས་ཆེད་དམིགས་ཚོགས་སྤྱིའི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ལ་ཚད་མཐོའི་མཐོང་ཆེན་བྱེད་པ་དང་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ལམ་སྲོལ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་བས། ཆེད་དམིགས་ཚོགས་སྤྱི་ཁག་ལ་མི་ཚེའི་གཟི་བརྗིད་དང་ཕུགས་འདུན་མངོན་འགྱུར་བྱེད་པའི་གོ་སྐབས་ལོངས་སུ་སྤྱོད་རྒྱུ་བྱུང་ཡོད།

—— བུད་མེད་ཀྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ཆུ་ཚད་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་གོང་མཐོར་སོང་བ།

བུད་མེད་ཀྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་བཅའ་ཁྲིམས་ལག་བསྟར་དོན་འཁྱོལ་བྱས་ཡོད། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱིས《〈ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བུད་མེད་ཀྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་བཅའ་ཁྲིམས〉ལག་བསྟར་བྱེད་ཕྱོགས་སྐོར་གྱི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་བྱེད་ཐབས》བཟོ་བཅོས་བརྒྱབ་ནས་བུད་མེད་ཀྱི་ཁེ་དབང་ལ་འགན་སྲུང་བྱེད་ཤུགས་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་བུད་མེད་འཕེལ་རྒྱས་འཆར་འགོད(2021ལོ་ནས་2025ལོ)བར》ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ནས“ལོ་ལྔ་ཚན་བཅུ་བཞི་པའི”རིང་གི་བུད་མེད་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དམིགས་ཚད་ལས་འགན་དང་ལས་ཀའི་གཙོ་གནད་འཆར་འགོད་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ཡོད།

བུད་མེད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་ཁེ་དབང་ལ་འགན་སྲུང་ཐུབ་ཡོད། 《〈ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བུད་མེད་ཀྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་བཅའ་ཁྲིམས〉ལག་བསྟར་བྱེད་ཕྱོགས་སྐོར་གྱི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་བྱེད་ཐབས》ནང་། རྒྱལ་ཁབ་ལས་ཁུངས་དང་། སྤྱི་ཚོགས་ཚོགས་པ། ཁེ་ལས་དང་བྱ་གཞག་ཚན་པ། རྩ་འཛུགས་གཞན་དག་བཅས་ཀྱིས་ངེས་པར་དུ་རྒྱལ་ཁབ་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ལས་དོན་ལ་དོ་དམ་བྱེད་པའི་ནང་ཞུགས་པའི་བུད་མེད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་ཁེ་དབང་ལ་འགན་སྲུང་བྱ་དགོས་ལུགས་གཏན་འབེབས་ཁ་གསལ་བྱས་ཡོད། ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན་ཉི་ཤུ་པར་ཞུགས་མཁན་བོད་ཀྱི་འཐུས་མི་དང་། རྒྱལ་ཡོངས་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་སྐབས་བཅུ་བཞི་པར་ཞུགས་མཁན་བོད་ཀྱི་འཐུས་མི་དང་སྲིད་གྲོས་ཨུ་ཡོན་ཁྲོད་བུད་མེད་ཀྱིས་བཟུང་བའི་བསྡུར་ཚད་36.6%དང་། 28%22.6%བཅས་སོ་སོར་ཟིན་ཡོད། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཏང་གི་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་ཐེངས་བཅུ་པའི་འཐུས་མི་དང་། རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་སྐབས་བཅུ་གཉིས་པའི་འཐུས་མི་དང་སྲིད་གྲོས་ཨུ་ཡོན་ཁྲོད་བུད་མེད་ཀྱིས་བཟུང་བའི་བསྡུར་ཚད་32.4%དང་། 30.6% 28.1%བཅས་སོ་སོར་ཟིན་པ་དང་། བོད་ཀྱི་སྲིད་འཛིན་གྲོང་ཚོ(སྡེ་ཁུལ)100%ལ“ཨུ་ལྷན་གཉིས”ཀྱི་ཁོངས་མིར་བུད་མེད་ཡོད།

བུད་མེད་ཀྱི་བདེ་ཐང་འགན་སྲུང་ཆ་རྐྱེན་སྔར་ལས་ལེགས་སུ་ཕྱིན་ཡོད། མ་བུའི་བདེ་འཇགས་དང་བདེ་ཐང་བྱིས་པའི་བྱ་སྤྱོད་འཆར་གཞི་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ། བུད་མེད་ཁྲི་50ལྷག་ཙམ་ལ་ནུ་མའི་འབྲས་སྐྲན་དང་མངལ་སྐེའི་འབྲས་སྐྲན་བརྟག་དཔྱད་བྱས་ཡོད། སྦྲུམ་མ་སྨན་ཁང་དུ་བསྡད་ནས་ཕྲུ་གུ་སྐྱེ་བའི་གཟིགས་སྐྱོང་སྲིད་ཇུས་དོན་འཁྱོལ་བྱས་ཏེ་ཞིང་འབྲོག་པའི་སྦྲུམ་མ་སྨན་ཁང་དུ་བསྡད་ནས་ཕྲུ་གུ་སྐྱེ་བའི་ཐད་སྨན་བཅོས་འགྲོ་གྲོན་ཆ་ཚང་རྩིས་ཞུ་ལོངས་སུ་སྤྱོད་རྒྱུ་ཡོད་པ་ཕུད། ད་དུང་སྨན་ཁང་དུ་བསྡད་ནས་ཕྲུ་གུ་སྐྱེ་བའི་ཁ་གསབ་སྒོར་1000དང་སྔ་སྣུར་དུ་ཕྲུ་གུ་སྐྱེ་རྒྱུ་སྒུག་བསྡད་པའི་འཚོ་བའི་ཁ་གསབ་སྒོར་300ཐེངས་གཅིག་ལ་སྤྲད་ཡོད། ཉེ་བའི་ལོ་ལྔའི་རིང་བོད་ཀྱིས་རིམ་རྩིས་བརྒྱབ་ན་ཞིང་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་སྦྲུམ་མ་ཁྲི་26.7ལྷག་ཙམ་ལ་སྨན་ཁང་དུ་བསྡད་ནས་ཕྲུ་གུ་སྐྱེ་བའི་ཁ་གསབ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་2ལྷག་ཙམ་སྤྲད་ཡོད། བོད་དུ་སྨན་ཁང་ལ་བསྡད་ནས་ཕྲུ་གུ་སྐྱེ་ཚད་2012ལོའི་75.8%ནས་2023ལོའི་99.15%བར་མཐོ་རུ་ཕྱིན་པ་དང་སྦྲུམ་མ་ཤི་ཚད་38.63/ཁྲི་10བར་ཆག་ཡོད། 2023ལོར་གཞི་རྩའི་རྒན་གསོ་འགན་བཅོལ་དང་གཞི་རྩའི་སྨན་བཅོས་འགན་བཅོལ་ནང་ཞུགས་མཁན་བུད་མེད་ཁྲི་117.73དང་ཁྲི་161.52སོ་སོར་ཟིན་ཡོད།

བུད་མེད་ཀྱིས་སློབ་གསོ་དང་ལེན་བྱེད་པའི་ཆུ་ཚད་མངོན་གསལ་དོད་པོས་མཐོ་རུ་ཕྱིན་ཡོད། འོས་འགན་སློབ་གསོའི་དུས་མཚམས་ཀྱི་ཕོ་མོའི་ཧེ་བག་གཞི་རྩའི་ཆ་ནས་མེད་པར་བཟོས་ནས་མཐོ་རིམ་དཀྱུས་མའི་སློབ་གསོ་དང་། ཞིབ་འཇུག་སློབ་མའི་སློབ་གསོ། དར་མའི་མཐོ་རིམ་སློབ་གསོ་བཅས་ཀྱི་ཁྲོད་སློབ་གྲྭར་འགྲོ་མུས་ཀྱི་བུད་མེད་སློབ་མའི་བསྡུར་ཚད་ཚང་མ་50%ཡན་རྒྱུན་འཁྱོངས་ཐུབ་ཡོད།

—— བྱིས་པའི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་བྱེད་ཤུགས་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ཆེ་རུ་ཕྱིན་པ།

བྱིས་པའི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ལམ་ལུགས་སྔར་བས་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་ཕྱིན་ཡོད། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱིས《〈ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ན་སོ་དར་ལ་མ་བབས་པའི་མིའི་སྲུང་སྐྱོབ་བཅའ་ཁྲིམས〉ལག་བསྟར་བྱེད་པའི་སྐོར་གྱི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་བྱེད་ཐབས》བཟོ་བཅོས་བརྒྱབ་སྟེ་ཁྱིམ་ཚང་གི་སྲུང་སྐྱོབ་དང་། སློབ་གྲྭའི་སྲུང་སྐྱོབ། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྲུང་སྐྱོབ། དྲ་རྒྱའི་སྲུང་སྐྱོབ། སྲིད་གཞུང་གི་སྲུང་སྐྱོབ། ཁྲིམས་འཛིན་གྱི་སྲུང་སྐྱོབ་བཅས་ཕྱོགས་དྲུག་ནས་ན་སོ་དར་ལ་མ་བབས་པའི་མིའི་ཁྲིམས་མཐུན་ཁེ་དབང་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་རྒྱུའི་གཏན་འབེབས་བྱས་ཡོད། 《〈ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ན་སོ་དར་ལ་མ་བབས་པའི་མིའི་ཉེས་གསོག་སྔོན་འགོག་བཅའ་ཁྲིམས〉ལག་བསྟར་བྱེད་པའི་སྐོར་གྱི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་བྱེད་ཐབས》བཟོས་ཏེ་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་ཁྲིམས་བཀོད་ལྟ་སྐུལ་འགན་ནུས་བརྒྱུད། ན་སོ་དར་ལ་མ་བབས་པའི་མིའི་ཉེས་གསོག་སྔོན་འགོག་གི་མཐུན་སྦྱོར་མཉམ་འགུལ་ལམ་སྲོལ་དང་ལས་ཀའི་བྱེད་ཐབས་ཁག་ལག་བསྟར་དོན་འཁྱོལ་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་ནས། ན་སོ་དར་ལ་མ་བབས་པའི་མིའི་ཉེས་གསོག་འབྱུང་རྩ་ནས་སྔོན་འགོག་དང་དོ་དམ་ཚོད་འཛིན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་བྱིས་པའི་འཕེལ་རྒྱས་འཆར་འགོད(2021ལོ་ནས་2025ལོ་བར)》ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ཡོད། བོད་དུ་ལོ་ཆུང་ཁྲིམས་ར་32དང་། ན་སོ་དར་ལ་མ་བབས་པའི་མིའི་ཉེས་དོན་དང་། དམངས་དོན། སྲིད་འཛིན་བཅས་ཀྱི་གྱོད་གཞི“གསུམ་གཅིག་ཏུ་བསྒྲིལ་བའི”འདྲི་གཅོད་ཚོགས་པ་82 ན་སོ་དར་ལ་མ་བབས་པའི་མིའི་གཅིག་སྡུད་རྣམ་པའི་ཞིབ་དཔྱོད་འདྲི་རྩད་རོགས་སྐྱོབ་ལྟེ་གནས་11བཅས་བཙུགས་ཡོད།

བྱིས་པའི་བདེ་ཐང་འགན་སྲུང་ཆུ་ཚད་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་མཐོ་རུ་ཕྱིན་ཡོད། ཟླ་བ་6ནས་36བར་གྱི་བྱིས་པར་རིན་མེད་ངང་འཚོ་བཅུད་ཁུག་མ་སྤྲད་ནས་བྱིས་པ་ཁྲི་16ཙམ་ལ་ཕན་པ་ཐོབ་ཡོད། 2013ལོ་ནས་བཟུང་། བྱིས་པའི་འཚོ་བཅུད་ལེགས་གཏོང་རྣམ་གྲངས་ཚོད་ལྟའི་ལག་བསྟར་བྱས་པ་དང་2016ལོར་རྫོང(ཆུས་དང་གྲོང་ཁྱེར)74ཚང་མར་ཁྱབ་པ་དང་། 2021ལོར་བྱིས་པའི་འཚོ་བཅུད་ལེགས་གཏོང་རྣམ་གྲངས་དེ་བདེ་ཐང་དབུལ་སྐྱོར་གྲུབ་འབྲས་སྲ་བརྟན་དང་རྒྱ་སྐྱེད་གཏོང་བ་དང་གྲོང་གསེབ་དར་རྒྱས་གཏོང་བའི་ལས་དོན་ནང་བཅུག་ཡོད། 《〈ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མ་བུ་བདེ་སྲུང་བཅའ་ཁྲིམས〉ལག་བསྟར་བྱེད་པའི་སྐོར་གྱི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་བྱེད་ཐབས》བཟོ་བཅོས་བརྒྱབ་པ་དང་། 《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་མ་བུ་བདེ་འཇགས་བྱ་སྤྱོད་འཆར་གཞི་ལག་བསྟར་ཇུས་གཞི་དང་བདེ་ཐང་བྱིས་པའི་བྱ་སྤྱོད་འཆར་གཞི་ལག་བསྟར་ཇུས་གཞི》སོགས་སྲིད་ཇུས་ཡིག་ཆ་བཏོན་ཞིང་། ཕྲུ་གུ་དམར་འབྱར་ཤི་ཚད་2023ལོའི་5.37‰བར་ཆག་ཡོད།

བྱིས་པར་གཅེས་སྐྱོང་དང་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པའི་མ་ལག་སྔར་བས་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་ཕྱིན་ཡོད། གྲོང་གསེབ་ཀྱི་གཞིས་ལུས་བྱིས་པ་དང་དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་བྱིས་པར་གཅེས་སྐྱོང་དང་ཞབས་འདེགས་ཞུ་བའི་སྤུས་ཚད་མཐོར་གཏོང་གི་ལོ་གསུམ་བྱ་སྤྱོད་སྒྲིག་འཛུགས་བྱས་ནས་སྤེལ་ཏེ། གྲོང་གསེབ་ཀྱི་གཞིས་ལུས་བྱིས་པ་དང་དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་བྱིས་པའི་གཞི་རྩའི་ཁེ་དབང་ལ་ཕྱོཌ་ཡོངས་ནས་འགན་སྲུང་བྱས་པ་དང་། ལྟ་སྐྱོང་མ་ལག་སྔར་བས་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་སོང་ཞིང་། གཅེས་སྐྱོང་དང་ཞབས་ཞུ་དེ་བས་གནད་སྨིན་དང་ཕན་ཆེ་བྱུང་ནས་བདེ་འཇགས་འགོག་སྲུང་གི་ཆུ་ཚད་མངོན་གསལ་དོད་པོས་མཐོ་རུ་ཕྱིན་ཡོད། “ཕན་བདེའི་རྒྱན་ཤོག་གིས་ཕུགས་འདུན་མངོན་འགྱུར་བྱེད་པའི་དྭ་ཕྲུག་གི་སློབ་སྐྱོར་འདུ་འགོད”རྣམ་གྲངས་ལག་བསྟར་བྱས་པར་རིམ་རྩིས་བརྒྱབ་ན་སློབ་སྐྱོར་དངུལ་སྒོར་ཁྲི་7662སྤྲད་དེ་དྭ་ཕྲུག་གི་སློབ་གསོ་ཐོབ་དབང་ལ་སྲུང་སྐྱོང་ནུས་ལྡན་བྱས་ཡོད། བོད་དུ་བྱིས་པའི་ཕན་བདེའི་སྒྲིག་གཞི་11ཡོད་པ་དང་། དྭ་ཕྲུག་དང་དངོས་སུ་གསོ་ཉར་བྱེད་མཁན་མེད་པའི་བྱིས་པའི་གཞི་རྩའི་འཚོ་བའི་འགན་ལེན་ཚད་གཞི་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་མཐོ་རུ་བཏང་སྟེ་མི་རེར་ཟླ་རེར་མཐོ་ཤོས་སྒོར་1982ཟིན་ཡོད།

—— རྒན་རྒོན་གྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ལ་ཕན་འབྲས་མངོན་གསལ་དོད་པོ་ཐོན་པ།

རྒན་གསོའི་ཞབས་ཞུའི་ལམ་ལུགས་དང་མ་ལག་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་ཕྱིན་ཡོད། བོད་ཀྱིས《རྒན་གསོའི་ཞབས་ཞུ་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་རྒྱུའི་སྐོར་གྱི་བྱེད་ཐབས་འགའ་ཞིག》དང་། 《ཁྱིམ་སྡོད་དང་སྡེ་ཁུལ་གྱི་རྒན་གསོའི་ཞབས་ཞུའི་ལག་བསྟར་ཇུས་གཞི》 《གཞི་རྩའི་རྒན་གསོའི་ཞབས་ཞུའི་མ་ལག་འཛུགས་སྐྱོང་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་རྒྱུའི་སྐོར་གྱི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་ལག་བསྟར་ཇུས་གཞི》སོགས་སྲིད་ཇུས་དང་ཡིག་ཆ་བཟོས་ནས་རྒན་གསོའི་སྒྲིག་གཞིའི་ནད་སྐྱོང་གི་ཞབས་ཞུའི་ཚད་གཞི་དང་། མི་སྣའི་དོ་དམ་ཚད་གཞི། འཕྲལ་སྡོམ་དོ་དམ་ཚད་གཞི། བཟའ་བཅའི་བདེ་འཇགས་ཚད་གཞི་སོགས་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་རྒན་གསོའི་སྒྲིག་གཞིའི་ས་གནས་ཀྱི་ཚད་གཞི་ཁག་18བཟོས་ཡོད།

རྒན་གསོའི་ཞབས་ཞུའི་རྣམ་པ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་སུ་ཕྱིན་ཡོད། བོད་ཀྱིས་སྲིད་གཞུང་གིས་ཞབས་ཞུ་ཉོ་སྒྲུབ་དང་གཞུང་འཛུགས་དམངས་གཉེར་སོགས་ཀྱི་བྱ་ཐབས་བརྒྱུད་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་ནང་འདྲེན་བྱས་ནས་རྒན་གསོའི་ཞབས་ཞུ་སྒྲུབ་པ་དང་རྒན་རྒོན་གྱི་ཉིན་མོའི་ལྟ་སྐྱོང་ལྟེ་གནས་65ཡིས་རྒན་རྒོན་ལ་འཚོ་བའི་ལྟ་རྟོག་དང་། སེམས་གསོ། རིག་གནས་རོལ་རྩེད་སོགས་ཀྱི་ཞབས་འདེགས་ཞུ་གི་ཡོད། དམིགས་བསལ་དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་མི་སྣ་གཅིག་སྡུད་བསྙེན་བཀུར་ཞབས་ཞུ་ལྟེ་གནས་80ཡིས་གཅིག་སྡུད་བསྙེན་བཀུར་བྱེད་འདོད་ཡོད་པའི་རྒན་རྒོན་ལ་གཅིག་སྡུད་བསྙེན་བཀུར་གྱི་ཞབས་འདེགས་ཞུས་ཤིང་། 2024ལོའི་ལོ་མཇུག་བར་རྒན་རྒོན་5836ལ་གཅིག་སྡུད་བསྙེན་བཀུར་བྱས་པ་དང་། གཞན་ཡང་རྒན་རྒོན་7135ལ་ཁ་ཐོར་བསྙེན་བཀུར་བྱས་ཡོད།

རྒན་འཕྲོད་ཅན་འཛུགས་སྐྱོང་ལ་རྒྱུན་མཐུད་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། 《“ལོ་ལྔ་ཚན་བཅུ་བཞི་པའི”རིང་དམིགས་བསལ་དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་རྒན་རྒོན་ཁྱིམ་ཚང་ལ་རྒན་འཕྲོད་ཅན་གྱི་བསྒྱུར་བཀོད་བྱེད་པའི་ལས་དོན་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་རྒྱུའི་སྐོར་གྱི་ལག་བསྟར་ཇུས་གཞི》བཀྲམ་ནས“ཁང་པའི་ནང་འགྲོ་སྐྱོད་བདེ་བ་དང་། ཆབ་གཅིན་གཏོང་བ་དང་གཟུགས་པོ་འཁྲུད་བདེ་བ། ཐབ་ཚང་བཀོལ་སྤྱོད་བདེ་བ། ཁྱིམ་སྡོད་ཁོར་ཡུག་ལེགས་པ། ལྟ་སྐྱོང་རིག་ནུས་བདེ་འཇགས་ལྡན་པ། རམ་འདེགས་ཡོ་བྱད་ཆ་ཚང་བ”བཅས་དམིགས་ཚད་གཙོ་བོར་བྱས་ནས་འབྲེལ་ཡོད་ཚད་གཞི་དང་མཐུན་ཞིང་རྨང་གཞི་བསྒྱུར་བཀོད་ཀྱི་ཆ་རྐྱེན་འཛོམས་པའི་དམིགས་བསལ་དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་རྒན་རྒོན་ཁྱིམ་ཚང་ལ་རྒན་འཕྲོད་ཅན་གྱི་བསྒྱུར་བཀོད་བྱས་ཡོད། 2024ལོའི་ལོ་མཇུག་བར་དམིགས་བསལ་དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་རྒན་རྒོན་ཁྱིམ་ཚང་2315ལ་རྒན་འཕྲོད་ཅན་གྱི་བསྒྱུར་བཀོད་བྱས་ཡོད། རིག་ལྡན་རྒན་གསོའི་ཞབས་ཞུའི་ལས་སྟེགས་བསྐྲུན་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་ཧུར་ཐག་བཏང་ནས་2023ལོར་བོད་ཀྱི་གྲོང་ཁྱེར་རིམ་པའི་རྒན་གསོའི་ཞབས་ཞུའི་སྤུས་ཚད་མཛུབ་ཁྲིད་ལྟེ་གནས་ཐོག་མ་དངོས་སུ་སྤྱོད་འགོ་ཚུགས་པ་དང་། ལྟེ་གནས་དེས་རྒན་རྒོན་གྱི་ཆ་འཕྲིན་གྲངས་གཞིའི་མཛོད་འཛུགས་རྒྱུ་རྨང་གཞིར་བྱས་ཏེ་གཟུགས་པོའི་གནས་ཚུལ་ལ་ལྟ་ཞིབ་ཚད་ལེན་གྱི་ཛ་དྲག་རོགས་སྐྱོབ་དང་། འཚོ་བར་ལྟ་རྟོག ཁྱིམ་ལས་ཞབས་ཞུ་སོགས་གཞི་རྩའི་ཞབས་ཞུ་མཁོ་འདོན་བྱས་ནས། རྒན་གསོའི་ལས་དོན་དེ་བས་རིག་ལྡན་དང་སྟབས་བདེ་ཡོང་བར་བྱས་ཡོད། “ཚན་རྩལ་གྱིས་རྒན་རྒོན་ལ་རམ་འདེགས་བྱེད། མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་འཚོ་བར་འབྲེལ་གཏུག་བྱེད”སོགས་རྒན་རྒོན་གྱིས་རིག་ནུས་ལག་རྩལ་སྤྱོད་པའི་སློབ་གསོ་གསོ་སྦྱོང་གི་བྱེད་སྒོ་སྤེལ་ནས་རྒན་རྒོན་ལ་རིག་ནུས་ལག་རྩལ་སྤྱོད་པར་རོགས་རམ་བྱས་ཏེ“གྲངས་གཞིའི་འགལ་རྐྱེན”བསལ་ནས་རྒྱུན་གཏན་གྱི་འཚོ་བར་སྟབས་བདེ་བསྐྲུན་ཡོད།

—— དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་ཁེ་དབང་ལ་འགན་སྲུང་བྱེད་ཤུགས་སྔར་བས་ཆེ་རུ་ཕྱིན་པ།

དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་བདེ་ཐང་སླར་གསོའི་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་མྱུར་པོ་བྱུང་ཡོད། བོད་ཀྱིས་ལོ་0ནས་ལོ་8བར་གྱི་བྱིས་པ་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་བདེ་ཐང་སླར་གསོའི་རོགས་སྐྱོབ་ལམ་ལུགས་བཙུགས་ཏེ། 2019ལོ་ནས་2024ལོ་བར་ལོ་0ནས་ལོ་14བར་གྱི་བྱིས་པ་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་9530ལྷག་ཙམ་ལ་གཤགས་བཅོས་དང་། བདེ་ཐང་སླར་གསོའི་སྦྱོང་བརྡར། རམ་འདེགས་ཡོ་བྱད་སྒྲིག་སྦྱོར་སོགས་ཀྱི་རོགས་སྐྱོབ་ཞབས་འདེགས་ཞུས་ཡོད། དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་མི་ཐེངས་ཁྲི་7.3ལ་གནད་སྨིན་གྱི་བདེ་ཐང་སླར་གསོའི་ཞབས་འདེགས་དང་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་མི་ཐེངས་ཁྲི་6ལ་རམ་འདེཌ་ཡོ་བྱད་སྒྲིག་སྦྱོར་གྱི་ཞབས་འདེགས་ཞུས་པས། དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་གཞི་རྩའི་བདེ་ཐང་སླར་གསོའི་ཁྱབ་ཚད་དང་རམ་འདེགས་ཡོ་བྱད་སྒྲིག་སྦྱོར་ཐུབ་ཚད་95%ཡན་ཟིན་ནས་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་སྔོན་ཐོན་ཆུ་ཚད་དུ་སླེབས་ཏེ། དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་བདེ་ཐང་སླར་གསོའི་ཞབས་ཞུའི་དྲ་རྒྱ་སྔར་བས་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་ཕྱིན་ཡོད།

དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་ཁྱོན་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་ཡོད། གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གཞི་རྩའི་རྒན་གསོ་འགན་བཅོལ་དང་གཞི་རྩའི་སྨན་བཅོས་འགན་བཅོལ་ནང་ཞུགས་ཚད་ཚང་མ་100%ཟིན་པ་དང་། དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་འཚོ་བའི་ཁ་གསབ་དང་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་ཚབས་ཆེན་གྱི་ནད་སྐྱོང་ཁ་གསབ་སྤྲོད་དགོས་རིགས་ལ་ཚང་མ་སྤྲད་ཅིང་། ཁྱོན་བསྡོམས་མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་11བཏང་སྟེ་མི་ཐེངས་ཁྲི་50ལྷག་ཙམ་ལ་ཁ་གསབ་སྤྲད་ཡོད། ཆ་རྐྱེན་འཛོམས་པའི་དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་ལ་སྲིད་ཇུས་རང་བཞིན་གྱི་འགན་སྲུང་ཐ་སྐྱོང་བྱས་ཏེ“འགན་སྲུང་བྱེད་དགོས་རིགས་ལ་འགན་སྲུང་དང་། རོགས་སྐྱོར་བྱེད་དགོས་རིགས་ལ་རོགས་སྐྱོར་བྱེད་པའི”རྩ་དོན་གཞིར་བཟུང་། གྲོང་གསེབ་ཀྱི་མ་མཐའི་འཚོ་བ་འགན་སྲུང་དང་། གནས་སྐབས་རོགས་སྐྱོབ། གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་སྨན་བཅོས་རོགས་སྐྱོབ་བཅས་ཀྱི་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་བཅུག་ཡོད།

དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་སློབ་གསོ་མྱོང་བའི་ཁེ་དབང་ལ་འགན་སྲུང་གང་ལེཌ་བྱུང་ཡོད། དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་སློབ་གསོ་ཀུན་ཕན་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་སྟེ་ཉེ་བའི་ལོ་5ཡི་རིང་བྱིས་པ་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་3205གྲལ་སྡོད་མཉམ་སྦྱོང་བྱ་རྒྱུ་བྱུང་བ་དང་སློབ་མ་2604ལ་སྒོ་རྩར་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་པའི་ཞབས་འདེགས་ཞུས་ཏེ། འོས་འགན་སློབ་གསོའི་སློབ་ཞུགས་བྱེད་ཚད་97%ཡན་བརྟན་པོ་བྱུང་ཡོད། 2024ལོའི་བར་བོད་དུ་དམིགས་བསལ་སློབ་གྲྭ་7བཙུགས་པ་དང་། སློབ་གྲྭར་འགྲོ་མུས་ཀྱི་སློབ་མ་1035ཡོད་པ་དང་། མི་རེར་ལོ་རེར“བཟའ་སྡོད་འགན་ལེན་དང་གཞི་རྩའི་སློབ་ཡོན་འགན་ལེན”གྱི་གྲོན་དངུལ་དང་གཞུང་གྲོན་སྒོར་6000ལོངས་སུ་སྤྱོད་རྒྱུ་བྱུང་ཡོད།

དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་ལས་ཞུགས་ལས་གཏོད་ལ་སྐུལ་མ་ཐེབས་ཡོད། བསྡུར་ཚད་ལྟར་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་ལས་ཞུགས་དང་། རང་བརྟེན་ལས་གཏོད། དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་ལས་ཞུགས་འགན་སྲུང་མ་དངུལ་བསྡུ་ལེན་དོ་དམ་བེད་སྤྱོད། ལས་རིགས་གསོ་སྦྱོང་། བསྡུར་ཚད་ལས་བརྒལ་ནས་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་ལས་ཞུགས་བྱ་དགའ་བཀོད་སྒྲིག་སོཌ་ལ་སྐུལ་འདེད་ཀྱི་ཆེད་དོན་སྲིད་ཇུས་བཟོས་ཏེ། ཕྱོགས་ཡོངས་དང་ཐབས་ལམ་མང་པོ་ནས་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་ལས་ཞུགས་ལས་གཏོད་ལ་གོ་སྐབས་བཏོད་ཡོད། ལོ་5ཡི་རིང་། དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་མི་ཐེངས་7476ལ་ལས་ཞུཌ་ལས་གཏོད་ཀྱི་གསོ་སྦྱོང་བྱས་ཡོད། 2020ལོ་ནས་2024ལོའི་བར་མི་354དང་། མི་424 མི་521 མི་720 མི་862བཅས་གསར་དུ་ལས་ཞུགས་ཐུབ་ནས་ལོ་རེར་ཆ་སྙོམས་10%ཡན་གྱི་འཕར་ཚད་རྒྱུན་འཁྱོངས་ཐུབ་ཡོད། ཉེ་བའི་ལོ་གསུམ་རིང་ཏང་སྲིད་ལས་ཁུངས་དང་། བྱ་གཞག་ཚན་པ། གཞུང་ཁོངས་ཁེ་ལས་བཅས་ཀྱིས་སྣེ་ཁྲིད་དེ་བསྡུར་ཚད་ལྟར་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་9564ལ་ལས་ཞུཌ་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ཡོད། 2024ལོ་བར་བོད་ཀྱི་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཏུ་ལག་ཁྱེར་ཡོད་པའི་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་ལས་ཞུཌ་ཐུབ་པའི་མི་གྲངས་21237ཟིན་ཡོད།

དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་འགྲོ་བདེའི་ཁོར་ཡུག་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་སྐུལ་འདེད་བརྟན་པོ་བཏང་ཡོད། བོད་ཀྱི་དམིགས་བསལ་ཁོར་ཡུག་ལ་གཞིགས་ཏེ་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་སྔོན་ལ་དུད་ཚང་རེར་སྒོར་ཁྲི་3.5ཡི་ཚད་གཞི་ལྟར་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་རྫོང་དང་ཆུས་ཀྱི་དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་ཚབས་ཆེན་ཁྱིམ་ཚང་གི་འགྲོ་བདེའི་བསྒྱུར་བཀོད་རྣམ་གྲངས་ལག་ལེན་བསྟར་བས། དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་ཚབས་ཆེན་ཁྱིམ་ཚང་954ལ་ཕན་པ་ཐོབ་ཡོད། བོད་ཡོངས་སུ་འགྲོ་བདེའི་ཡུལ་སྐོར་འཐབ་ཇུས་ལག་ལེན་བསྟར་ནས་ལྟ་སྐོར་བྱེད་མཁན་ཡུལ་སྐོར་བར་སྤུས་ལེགས་ཞབས་འདེགས་ཞུས་ཡོད། 2016ལོའི་ཟླ་8པར་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་དཔེ་མཛོད་ཁང་གིས་ལོང་བའི་དཔེ་ཀློག་ཁང་ཐོག་མ་དེ་ཕྱི་ཕྱོགས་ལ་དངོས་སུ་སྒོ་ཕྱེ་ཡོད།